Fin Talks #2: Financial Modeling: Khi con số điều hướng quyết định kinh doanh

Financial Modeling không là những file Excel khô khan, đây là “ngôn ngữ” giúp doanh nghiệp chuyển dữ liệu thành quyết định chiến lược. Học viên PSO MBA đã có cơ hội khám phá cách Financial Modeling trở thành công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp tối ưu quản trị, kiểm soát tài chính và nâng cao hiệu quả định giá, đặc biệt trong các thương vụ M&A.

Financial Modeling (FM), theo định nghĩa của Harvard Business School, là công cụ giúp người ra quyết định đưa ra lựa chọn sáng suốt dựa trên phân tích dữ liệu để thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp. Ông Lê Quốc Trung nhấn mạnh ba nhiệm vụ chính của FM: Xử lý dữ liệu, phân tích và hỗ trợ ra quyết định. Nếu không dẫn đến quyết định, đó không phải là Financial Modeling đúng nghĩa.

PGS.TS Đoàn Anh Tuấn cho biết, FM mang lại nhiều giá trị quan trọng trong quản trị và vận hành doanh nghiệp, trong đó có bốn yếu tố đặc biệt nổi bật:

• Quản trị chi phí: Thông qua thiết lập ngân sách, FM giúp dự báo doanh thu, chi phí của doanh nghiệp, từ đó định hướng sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả.
• Phân tích chi phí theo hoạt động (ABC – Activity-Based Costing): Giúp doanh nghiệp xác định giá vốn, tối ưu hóa giá bán và cải thiện lợi nhuận.
• Variance Analysis: Cung cấp công cụ cho CFO phân tích chênh lệch giữa kết quả thực tế và dự báo, giúp xác định vấn đề tài chính tiềm ẩn.
• Xác định điểm hòa vốn (Break-even Point): Hỗ trợ doanh nghiệp định giá bán hợp lý và tối ưu lợi nhuận.

Financial Modeling không chỉ là công cụ phân tích dữ liệu mà còn là nền tảng hỗ trợ ra quyết định chiến lược. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể ứng dụng mô hình này hiệu quả. Ông Lê Quốc Trung nhấn mạnh rằng không có một công thức “one-size-fits-all” nào phù hợp cho tất cả. Mỗi doanh nghiệp đều đối mặt với những rào cản riêng, từ việc chưa thuần thục kỹ năng Excel, thiếu nền tảng kiến thức toàn diện về tài chính – kế toán, cho đến những hạn chế trong tổng hợp và phân tích báo cáo tài chính.

Đáng chú ý, CFO của CHANEL Vietnam chỉ ra rằng các chuyên gia Tài chính thường xuất sắc trong việc phân tích dữ liệu nhưng lại gặp khó khăn khi truyền tải thông điệp một cách thuyết phục. Financial Modeling không chỉ đòi hỏi độ chính xác của số liệu mà còn yêu cầu khả năng kể chuyện (storytelling)—biến những con số khô khan thành một bức tranh rõ ràng, giúp doanh nghiệp hiểu được ý nghĩa thực sự đằng sau dữ liệu và ra các quyết định chiến lược.

Financial Modeling: “Ngọn hải đăng” dẫn lối thương vụ M&A chiến lược

Financial Modeling không chỉ là công cụ hỗ trợ ra quyết định mà còn đóng vai trò then chốt trong các thương vụ M&A. Ông Ngô Huy Lộc đã chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn khi áp dụng mô hình tài chính vào chiến lược mở rộng của tập đoàn CJ. Kể từ năm 2013, CJ đã mở rộng hoạt động tại Việt Nam từ 8 công ty lên 28 công ty, minh chứng rõ ràng cho tầm quan trọng của M&A trong chiến lược tăng trưởng của tập đoàn.

Khi định giá một doanh nghiệp trong các thương vụ M&A, đội ngũ thực thi thường sử dụng ba phương pháp chính:

Market approach – Định giá dựa trên thị trường: So sánh giá trị doanh nghiệp với các công ty tương đồng thông qua các chỉ số tài chính như EV/Revenue, EV/EBITDA. Phương pháp này trực quan, dễ áp dụng nhưng gặp thách thức trong việc tìm kiếm doanh nghiệp thực sự tương đồng.

Income approach – Định giá dựa trên dòng tiền: Dự báo dòng tiền tương lai của doanh nghiệp và quy đổi về giá trị hiện tại. Phương pháp này giúp phản ánh tiềm năng thực sự của doanh nghiệp nhưng đòi hỏi nhiều giả định và có thể chịu ảnh hưởng bởi yếu tố chủ quan.

Asset-based approach – Định giá dựa trên tài sản: Tính toán giá trị doanh nghiệp dựa trên tài sản ròng, đặc biệt phù hợp với các công ty sở hữu nhiều tài sản hữu hình như bất động sản.

Director of Finance and Accounting, CJ CheilJedang cũng minh họa cách CJ áp dụng Financial Modeling để mua lại một công ty truyền thông tại Việt Nam. Cụ thể, CJ xây dựng ba kịch bản tài chính khác nhau để đánh giá tiềm năng doanh nghiệp:

• Base Case – Doanh nghiệp tiếp tục hoạt động như hiện tại, không có sự can thiệp hay thay đổi đáng kể.
• Management Case – Kế hoạch phát triển do ban lãnh đạo doanh nghiệp mục tiêu đề xuất, phản ánh tầm nhìn nội bộ.
• CJ Synergy Case – Kịch bản kết hợp với nguồn lực và thương hiệu của CJ, khai thác tối đa giá trị cộng hưởng sau sáp nhập.

Từ ba kịch bản này, CJ xác định ba mức giá khác nhau. Để kiểm chứng độ chính xác, tập đoàn áp dụng hai phương pháp bổ sung:

• Guideline Public Company Method (GPCM) – So sánh doanh nghiệp mục tiêu với các công ty đại chúng tương tự, giúp xác định mức định giá theo thị trường.
• Guideline Transaction Method (GTM) – Tham khảo mức định giá từ các thương vụ M&A tương tự đã thành công, cung cấp góc nhìn thực tế hơn về giá trị doanh nghiệp.

Việc kết hợp nhiều phương pháp giúp CJ có một phạm vi định giá hợp lý, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo quyết định đầu tư được đưa ra trên cơ sở dữ liệu vững chắc.

Ba cảnh báo quan trọng khi ứng dụng Financial Modeling

Các chuyên gia Tài chính nhấn mạnh rằng, dù Financial Modeling mang lại nhiều lợi ích, việc áp dụng không đúng cách có thể dẫn đến quyết định sai lầm. Dưới đây là ba cảnh báo quan trọng cần lưu ý:

Tránh quá lạc quan về tương lai

Các nhà phân tích tài chính thường có xu hướng tập trung vào những điểm tích cực mà bỏ qua các rủi ro tiềm ẩn. Điều này dễ dẫn đến dự báo thiếu thực tế, làm giảm độ chính xác của mô hình tài chính và ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh.

Chất lượng dữ liệu quyết định độ tin cậy của mô hình

Một mô hình tài chính chỉ có giá trị khi được xây dựng trên nền tảng dữ liệu chính xác. Việc sử dụng nguồn dữ liệu không kiểm chứng có thể làm sai lệch kết quả phân tích, dẫn đến những quyết định không chính xác.

Dựa vào dữ liệu nội bộ để tăng độ tin cậy của Financial Modeling

Ông Lê Quốc Trung nhấn mạnh rằng, độ tin cậy của mô hình tài chính phụ thuộc vào mức độ kiểm soát được các biến số đầu vào. Nếu mô hình chịu ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài như thị hiếu khách hàng, biến động kinh tế hay thời tiết, rủi ro sẽ càng cao. Ngược lại, nếu dựa trên các yếu tố nội bộ có thể kiểm soát, mô hình sẽ đáng tin cậy hơn. Trong thực tế, các doanh nghiệp thường xem xét kịch bản xấu nhất (worst-case scenario) để chủ động quản trị rủi ro—đặc biệt trong M&A, khi tỷ lệ thành công chỉ khoảng 10%.

Theo ông Ngô Huy Lộc, dù tiềm ẩn nhiều rủi ro, M&A vẫn là chiến lược quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh và tăng trưởng dài hạn. Khi doanh nghiệp đạt đến giai đoạn trưởng thành và tăng trưởng tự nhiên thông qua mở rộng tệp khách hàng không còn khả thi, nhà đầu tư sẽ chuyển hướng đánh giá dựa trên khả năng duy trì doanh thu, lợi nhuận và dòng tiền ổn định. Điều này tạo áp lực buộc doanh nghiệp phải tìm kiếm động lực tăng trưởng mới, trong đó M&A là con đường tất yếu.

Ngoài ra, M&A còn được thúc đẩy bởi các·động lực chiến lược:

• Thâm nhập thị trường mới: Doanh nghiệp có thể tận dụng thương hiệu và mạng lưới phân phối của đối tác địa phương để mở rộng hoạt động kinh doanh nhanh chóng.
• Đáp ứng yêu cầu pháp lý: Một số thị trường có quy định khắt khe, buộc doanh nghiệp nước ngoài phải hợp tác hoặc mua lại công ty bản địa để có thể hoạt động hợp pháp.

Kết

Như PGS.TS Đoàn Anh Tuấn đã tổng kết: “Financial Modeling là một công cụ, hiệu quả sử dụng phụ thuộc vào người thực thi.” Giá trị cốt lõi của FM không chỉ nằm ở việc tính toán số liệu mà còn ở khả năng chuyển hóa dữ liệu thành thông tin chiến lược, hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra quyết định quan trọng và định hướng phát triển dài hạn.

Financial Modeling không đơn thuần là một phương pháp phân tích tài chính, mà còn là nghệ thuật kết hợp giữa dữ liệu và tư duy chiến lược. Để áp dụng FM hiệu quả, bên cạnh kỹ năng kỹ thuật, người thực hiện cần có sự am hiểu sâu sắc về ngành nghề và bối cảnh kinh doanh. Đặc biệt trong M&A, FM không chỉ giúp xác định phạm vi giá trị hợp lý cho thương vụ mà còn đóng vai trò như một công cụ nhận diện rủi ro, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định sáng suốt và giảm thiểu sai lầm.

MBA Talk là chuỗi hội thảo với sự tham dự của các chuyên gia ở nhiều lĩnh vực, các lãnh đạo, quản lý cấp cao từ các công ty đa quốc gia, tập đoàn lớn trong và ngoài nước cùng các Giáo sư – Tiến sĩ từ các trường đại học lớn tại Việt Nam & Nước ngoài. Các khách mời sẽ cùng thảo luận, chia sẻ nhiều vấn đề, tình huống thực tiễn trong kinh doanh nhằm cung cấp kiến thức theo hướng chuyên sâu, đúng triết lý đào tạo PSO (Problem Solving in Organization).